تیپولوژی و گونه‌شناسی حکم در اصول فقه شیعه

نوع مقاله : علمی تخصصی

نویسندگان

1 آمر گروه پژوهشی فقه/ مرکز پژوهشی المصطفی

2 استاد حوزه علمیه و دانشگاه

10.22034/pf2.2025.100607

چکیده

در اصول فقه شیعه، حکم به‌عنوان یکی از مفاهیم بنیادین موردبررسی قرار می‌گیرد و نوع‌شناسی آن، به شناسایی و طبقه‌بندی گونه‌های مختلف احکام می‌پردازد که در مباحث اصولی از جایگاه خاصی برخوردار است. انواع مختلف حکم در کتاب‌های اصولی به‌صورت پراکنده مطرح شده است. این تحقیق با هدف ارائه یک چارچوب مفهومی برای درک بهتر انواع حکم شرعی، پرسش از چیستی و چندگانگی حکم در اصول فقه شیعه را مطرح نموده و سپس به تحلیل و بررسی انواع مختلف حکم از جمله حکم تکلیفی، حکم وضعی، حکم ارشادی، حکم مولوی، حکم تأسیسی، حکم امضایی، حکم اولی و حکم ثانوی پرداخته و به ارائه یک دیدگاه نسبتاً جامع و نظام‌مند از نوع‌شناسی حکم در اصول فقه شیعه رسیده است؛ یعنی تحقیق حاضر با اتکا به منابع دسته‌بندی شده در متون اصولی شیعه دریافته که حکم شرعی در منظومهٔ فکری اصولیان امامیه از حیث منشأ استنباط، ساختار منطقی و کارکردهای فقهی از تنوعی نظام‌مند برخوردار است. این تحقیق با توجه به ماهیت خود، در گردآوری اطلاعات از روش استقرایی و استنادات کتابخانه‌ای بهره برده و در استدلال‌ها و تجزیه و تحلیل‌های محتوایی از روش تحلیلی توصیفی تبعیت کرده است.

کلیدواژه‌ها