شیخ اعظم انصاری نقطه عطفی در معارف فقهی شیعه محسوب می‌شود. فقه معاصر شیعه به‌شدت متأثر از نوآوری‌ها و چشم‌اندازی است که او در اصول فقه ترسیم نمود. این امر ایجاب می‌کند که آثار و اندیشه‌های وی با نگاه تحلیلی - انتقادی از چشم‌انداز امروز به خوانش گرفته شود، زیرا مفاهیم، اندیشه‌ها و روش‌شناسی که او ترویج نمود در پیدایی وضعیت فقهی-حقوقی امروز ما تأثیرگذار است. دستیابی به این امر مهم کاربست روشی را می‌طلبد که هم مطالعه دقیق مبانی و اصول و مفروضات را در کانون وجهه همت خویش قرار داده باشد و هم بررسی زمینه‌های فکری را از نظر دور نداشته باشد براین‌اساس، نوشتار فرارو ضمن نگاه اجمالی به زندگی و زمینه و زمانه فکری شیخ اعظم، نخست آراء و اندیشه های اصولی وی را به‌صورت گذرا بررسی نموده است و سپس به نوآوری‌ها و دستاوردهای وی در این عرصه پرداخته است. از میان پرشمار نوآوری مفهومی و نظری شیخ اعظم، دو قاعده «حکومت» و «ورود» و صورت‌بندی جدید وی از مباحث علم اصول -به‌ویژه مباحث عقلی- از مهمترین ابتکارات وی معرفی شده است.
)