مسئولیت مدنی بحث از ضمان خسارت‌ها، نقص‌ها و ضررهایی را شامل می‌شود که شخص بر بدن، حق یا مال دیگری وارد می‌کند که در چه صورتی عامل زیان مسئول خسارت وارده بر زیان دیده است و در چه فرض‌هایی مسئولیت زیان وارده را بر عهده ندارد. بی‌تردید مسئولیت مدنی هم از نظر گسترۀ مباحث نظری در حقوق اسلامی، محدودۀ بسیار وسیعی را تشکیل می‌دهد، در سراسر فقه اسلامی در ابواب مختلف مسئله‌ای به ضمان اختصاص یافته است و هم از نگاه اجتماعی، دایرۀ وسیعی از منازعات در قلمرو مسئولیت مدنی قرار می‌گیرد. دغدغۀ حل مشکل اجتماعی و هم گسترۀ بحث آن در فقه اسلامی ایجاب می‌کند که این بحث مورد توجه قرار گیرد. پرسش اصلی در موضوع مسئولیت مدنی، سؤال از مبنای مسئولیت مدنی است که معیار و ملاک اصلی در باب ضمان چیست؟ فقیهان در ابواب مختلف ضابطه‌ها و معیارهایی برای ضمان بیان کرده‌اند و چه‌بسا به‌صورت موردی حکم به ضمان نموده‌اند. مسئولیت مدنی در فقه اسلامی در چهار حوزه قابل‌بررسی است: 1) مسئولیت مدنی ناشی از فعل مکلف مختار؛ 2) مسئولیت مدنی ناشی از فعل غیر مکلف؛ 3) مسئولیت مدنی ناشی از اموال مانند حیوان و وسیله نقلیه؛ 4) مسئولیت مدنی در خصوص دیۀ نفس و اعضا. مبنای مسئولیت مدنی از نگاه فقه اسلامی موافق با نظریۀ خطر است و با نظریۀ تقصیر و تضمین حق سازگار نیست. نظریۀ خطر در باب مسئولیت مدنی سه عنصر اساسی برای ضمان قائل است: فعل زیان‌بار، ضرر و رابطۀ سببیت میان فعل و زیان، چه فعل از روی تقصیر باشد یا از روی سهو و خطا صورت گرفته باشد.
)