در این مقاله سیر کلی در عالم افکار علمای شیعه نسبت به ولی‌فقیه بررسی شده است. بدین معنا که آیا ولایت فقیه از اموری است که در سده‌های اخیر مطرح شده است یا تاریخی به درازای تاریخ فقه و فقاهت دارد؟ برای تبیین این ایده به‌صورت فهرست‌وار به دیدگاه‌های فقهای شیعه پرداخته شده است. این مقاله به روش اسنادی و مرور ادبیات و کتابخانه‌ای تدوین شده است. با این روش می‌توان به این نتیجه رسید که ولایت فقیه در بین فقهای شیعه مسلم است، منتهی بحث در حیطه ولایت او است. برخی از فقها حیطه ولایت او را در افتا، قضاوت و اجرای حدود می‌دانند که یک کار حکومتی است و بدون برپایی حکومت اجرای چنین چیزی به هرج مرج در زمان کنونی می‌انجامد. برخی دیگر حیطه ولایت فقیه را مطلق می‌دانند که جز اختصاصات پیامبر (ص) و ائمه (ع) در بقیه موارد ولایتِ شخص فقیه نیز جاری است. به‌طورکلی از بررسی نظریه‌ها، گفتار و عملکرد فقهای بزرگ شیعه در قرن‌های مختلف گذشته به دست می‌آید که بسیاری از آن‌ها به ولایت فقیه به‌عنوان سرپرستی امت و رتق و فتق امور، اعتقاد داشته‌اند و در اصل ولایت شکی نیست؛ اما در محدوده ولایت فقیه سخنان بسیار جدی وجود دارد. آنچه به‌صورت پیشینه مرور شده است، بیان‌گر این مطلب است که در کل فقها به دودسته تقسیم می‌شوند. عده‌ای ولایت فقیه را به‌صورت مطلقه قبول دارند که تعدادشان به‌اندازه کسانی که به‌صورت محدود قبول دارند هست؛ اما افراد مهم از فقها به آن قائل هستند. بنابراین فقهای قائل به ولایت محدود و مطلق از نظر تعداد در این پژوهش به یک اندازه به دست آمده است که نیاز به تفحص بیشتر نیز دارد.
)